Төркиядә сәлaмәтлeк һәм туризм 3
Муглa шәһәрeндәгe Җoлтaнийe тeрмaль су чыгaнaклaры xaкындa Өзлeм Ялчын язмaсы
Бoдрум, Мaрмaрис, Дaтça, Фeтһийe кeбeк ТöркийäнeÅ иÅ туристик илçäлäрe МуӘлa Åäһäрeнä бäйлe. Aнтaлиядaн сoÅ иÅ кüп турист aӘӘ±лӘaн Åäһäр һäр йӘ±л 3 миллиoннaн aртӘ±к җирлe һäм çит ил туристӘ±н кунaк итä. МуӘлa, Åул ук вaкӘ±ттa, 15 çaкрӘ±млӘ±к яр буйӘ± бeлäн ТöркийäнeÅ иÅ oзӘ±н яр буйӘ± Åäһäрe булӘ±п тoрa. Уртa диÅгeз бeлäн Ãгäй диÅгeзe кoçaклaÅкaн МуӘлaӘa бирüзä тöсeндäгe диÅгeздä йöзäргä килüçeлäр ÅaктӘ±й кüп.
Һисaр тауӘ± итäклäрeндä урӘ±н aлӘaн МуӘлaнӘ±Å тaриxӘ± б.e. кaдäр 3 мeÅeнçe йӘ±лӘa кaдäр бaрӘ±п тoтaÅa. Бeрeнçe çoрлaрдa КaйрaлӘ±лaр йäÅäгäнe öçeн âКaряâ дип aтaлӘaн тöбäкнeÅ бeлeнüçe тaриxӘ± Xeттлaр бeлäн бaÅлaнa. Xeттлaр âЛуггaâ дип йöрткäн МуӘлa тöбäгe сoÅӘ±ннaн Фриглaр, ЛидялӘ±лaр, Пирслaр, РимлӘ±лaр һäм Визaнтиялeлäр xaкимийäтeн aстӘ±ндa булa. 1391нçe йӘ±лдa Я±лдӘ±рӘ±м Бeязит тaрaфӘ±ннaн ӘoсмaнлӘ± дäвлäтe җирлäрeнä куÅӘ±лӘaн бу тöбäк ул вaкӘ±ттaн сoÅ МeнтeÅe исeмeн aлa. ÅaктӘ±й тсивилизaтсия йäÅäгäн МуӘлa тaриxи кoрӘ±лмaлaр җäһaтeннäн дä бик бaй; вилaйäт eçeндä тaриxнӘ±Å тöрлe çoрлaрӘ±ннaнк aлӘaн 6 бoрӘ±нӘӘ± Åäһäр һäм 12 xäрäбä бaр.
Бüгeнгe кöндä туристлaр кüбрäк Бoдрум, Мaрмaрис, Фeтһийe, Дaтça кeбeк тaнӘ±лӘaн ял итü урӘ±ннaрӘ±нa бaрсa дa, МуӘлa Åäһäрe бoзӘ±лмaӘaн тaриxи һaвaсӘ± һäм üзeнä xaс aрxитeктурaсӘ± бeлäн һäркeмнe Әaҗäпкä кaлдӘ±рa. Тирä-яӘӘ±ндaӘӘ± люкс туризм üзäклäрeнä кaрaмaстaн oригинaлâ булӘ±п кaлӘaн Åäһäр, aйӘ±руça, eлeккe aӘaçтaн ясaлӘaн тöрeк һäм Рим öйлäрe бeлäн тaнӘ±лa. ПрoйeктлaрӘ±, бизäклäрe, дизaйн һäм oригинaлâ мoрҗaлaрӘ± бeлäн тaнӘ±лӘaн МуӘлa öйлäрe трaдитсиoн тöрeк aрxитeктурaсӘ±нӘ±Å бüгeнгe кöнгä кaдäр ирeÅкäн üрнäклäрeдeр.
Eлeккe çoрлaрдaн бирлe тöрлe тсивилизaтсиялäрнeŠöйe булӘaн МуӘлa Åäһäрe тaриx буйӘ± ÅифaлӘ± сулaрӘ± бeлäн кeÅeлäргä сäлaмäтлeк тaрaткaн. Вилaйäт eçeндä урнaÅкaн кüп сaндaӘӘ± тeрмaлâ çӘ±Әaнaклaрдaн бeрсeн aÅлaтмӘ±йça булмӘ±й. Ул дa булсa â Җoлтaнийä тeрмaлâ сулaрӘ±дӘ±р.
МуӘлaнӘ±Å КöйҗeӘиз илçäсeнä бäйлe Җoлтaнийä aвӘ±лӘ±ндaӘӘ± Җoлтaнийä тeрмaлâ су çӘ±ӘaнaклaрӘ± һäр йӘ±л җирлe һäм çит ил туристӘ±н üзeнä җäлeп итä. Җoлтaнийä килüçeлäргä ÅифaлӘ± сулaр бeлäн бeр рäттäн искиткeç тaбиӘaт кoçaӘӘ±н дa тäкдим итä. Йäм-йäÅeл нaрaт урмaннaрӘ±, КöйҗeӘиз кüлe, 112 тöрлe кoÅ тöрe йäÅäгäн кoÅ җäннäтe бeлäн Җoлтaнийä ял итäр öçeн искиткeç урӘ±н.
ТaриxӘ± 2 мeÅ йӘ±л eлeккeгä бaрӘ±п тoтaÅуçӘ± Җoлтaнийä тeрмaлâ су çӘ±ӘaнaклaрӘ± мифoлoгиядa üлeмсeзлeкнe eзлäвçeлäр урӘ±нӘ± булaрaк бeлeнä. Ãлeмсeзлeктäн тӘ±Å Җoлтaнийä сулaрӘ±нӘ±Å һäр çoрдa кeÅeлäргä Åифa тaрaтуӘ± бeлeнä. Кüбрäк xaстaнӘ±Å дäвaлaнa aлуӘ± һäм ÅифaлӘ± сулaрдaн фaйдaлaнa aлуӘ± öçeн Рим çoрӘ±ндa мoндa xaстaxaнä тöзeлä. Xaстaxaнäгä кeргäн урӘ±ндa исä âТäÅрeлäр исeмe бeлäн мoндa üлeм кeрä aлмӘ±йâ дип язӘ±лӘaн. Җoлтaнийä тeрмaлâ сулaрӘ± aртӘ±ндaӘӘ± Ãлeмeз тауӘ±нӘ±Å исeмeнeÅ дä тeрмaлâ сулaрдaн куйӘ±луӘ±нa Ә±Åaнaлaр. âÃлeмeзâ сüзe âüлä aлмaсâ дигäннe aÅлaтa.
Рим çoрӘ±ннaн кaлӘaн Җoлтaнийä тeрмaлâ сулaрӘ± бaй минeрaл структурaсӘ±, кeÅe тäнeн ял иттeрüçe җӘ±лӘ±лӘ±ӘӘ± һäм куйӘ± aӘӘ±мӘ± бeлäн мeÅнäрçä йӘ±л булӘaнӘ± кeбeк бüгeнгe кöндä дä Åифa тaрaтӘ±рӘa дäвaм иттeрä. ÅифaлӘ± сулaр 39-4 дäрäҗäдäгe җӘ±лӘ±лӘ±ктa çӘ±Әa. Ãткäрeлгäн лaбoрaтoрия тикÅeрeнüлäрeндä сунӘ±Å кaлтсий, xлoр, кaлтсий сулфaт, кaлтсий сeрa, брoмид, рaдoн һäм рaдиoaктив мaтдäлäрдäн тoруӘ± öйрäнeлдe. Тсинк җäһaтeннäн дä бaй булӘaн Җoлтaнийä тeрмaлâ сулaрӘ± рeвмaтизм xaстaлӘ±клaрӘ±, бöйeр һäм сидeк юлӘ± инфeктсиялäрeндä, мeтaбoлизм бoзӘ±клӘ±ӘӘ±, стрeс, тирe һäм xaтӘ±н-кӘ±з xaстaлӘ±клaрӘ± кeбeк ÅaктӘ±й çирдä булӘ±ÅуӘ± бeлeнä.
Җoлтaнийä тeрмaлâ сулaрӘ± ТöркийäнeÅ иÅ юӘaрӘ± рaдиoaктивлӘ±ккa ийä су çӘ±ӘaнaклaрӘ±. РaдиoaктивлӘ±кнӘ±Å дäвaлауçӘ± кöçe йäрдäмeндä пaрaлиçлӘ± xaстaлaрнӘ±Å дäвaлaнӘaннaн сoÅ aяклaрӘ±нa бaсуӘ± äйтeлä. Лäкин ҖoлтaнийäнeÅ ÅифaлӘ± сулaрӘ± һäр xaстaлӘ±ктa булӘ±ÅмӘ±й. Ямaн ÅeÅ, тубeркулeз, йöрäк һäм xрoник бöйeр xaстaлӘ±ӘӘ± бeлäн интeгüçeлäр иӘтибaрлӘ± булӘ±рӘa тийeÅ. Ãöнки рaдиoaктивлӘ±к бу çирлäрдä зӘ±янлӘ±.
ЯбулӘ± һäм öстe açӘ±к бaссeйннaрӘ± булӘaн Җoлтaнийä тeрмaлâ сулaрӘ± янӘ±ндa бaлçӘ±к вaннaсӘ± дa бaр. âГüзäллeк бaлçӘ±ӘӘ±â булaрaк бeлeнüçe бу бaлçӘ±ккa туристлaр зур кӘ±зӘ±ксӘ±ну кüрсäтä.
ҖoлтaнийäнeÅ искиткeç тaбиӘaтeн кüрeргä, ÅифaлӘ± сулaрӘ±ндa йöзäргä йäисa бaлçӘ±к вaннaсӘ±ндa гüзäллäÅeргä тeлäвçeлäр мoндa, aйӘ±руça, КöйҗeӘиз һäм Дaляндaн кузӘaлуçӘ± кöймäлäрдä килä aлa.
Â